Үй жануарларын өсіру кезінде сіз мезгіл-мезгіл жұқпалы аурулардан зардап шегетінін білуіңіз керек. Әсіресе көбінесе ірі қара мал көктемде және күзде паразиттердің шағуынан зардап шегеді. Аурулардың бірі – пироплазмоз, егер алдын-алу шаралары жасалмаса, жануарлардың өліміне және табынның өнімділігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін.

Пироплазмоздың қоздырғышы жұқтырған кенелердің шағуы арқылы сиырдың қанына енеді. Пироплазманың өмір шеңдігі қанда сақталады, ол осы сұйықтықтан тыс болса, 2 күннен кейін өледі. Қоздырғыш ми эритроциттерін, бүйректі, қантамырларын қарқынды зақымдауға қабілетті. Егер сіз уақтылы емдеуді бастамасаңыз, онда зақымдану 40-тан 100%-ға дейін болуы мүмкін.

Инфекция қалай пайда болады

Қыстағы мал қоралау маусымынан кейін малды жайылымға шығаратын ерте көктем кезеңі кенелердің ұйқыдан ояну уақытына сәйкес келеді. Дәл осы уақытта жәндіктер олжаны белсенді күтеді. Бабезиозды жұқтырған кенелер ірі қара малдың жүніне жабысып, жануардың денесінде баяу қозғалады, тістеуге ыңғайлы орынды іздейді.

Тістеген кезде сілекеймен бірге паразиттер жұқтырған кенеден қанғаенеді. Олар дереу қызыл қан клеткаларына еніп, қарқынды көбейе бастайды.

Біріншіден, әр қызыл қан клеткасында ірі қара мал пироплазмозының 1-4 қоздырғышы болады, содан кейін олардың саны күрт артады. Қан жасушаларында пайда болған зиянкестер олар мен бірге жануардың бүкіл денесінде тез қозғалады, әртүрлі ішкі ағзаларға, соның ішінде жүрек пен қантамырларына әсеретеді. Пироплазманың тіршілік әрекеті нәтижесінде эритроциттер жойылады.

Инкубациялық кезеңде және аурудың өткір кезеңінде бабезиоз жұқтырған ірі қарамалды жайылымға жіберуді жалғастырады. Кене шағудың қайталануын болдырмау мүмкін емес.

Егер сау жәндік сиырды тістесе, онда ол пироплазманың үлесін алады және қауіпті болады. Жануарлардың қанын мен қоректенгеннен кейін кенелер құлап, жұмыртқа салады. Келесі маусымда ірі қарамалдың пироплазмозын жұқтырған кенелердің жаңа ұрпағы пайда болады.

Пироплазмоздың белгілері

Бастапқы кезеңде ірі қарамалдың пироплазмоз (бабезиоз) ауруын анықтау оңай емес. Себебі, инфекцияның ұзақ инкубациялық кезеңі бар (10-15 күн), оның барысында қоздырғыш әсер еткен эритроциттердің саны едәуір артады. Бұл одан әрі емдеуді күшейтеді.

Инкубациялық кезең аяқталған кезде төлдерде немесе ересек табындарда ірі қара пироплазмозының өткір түрі басталады, сіз белгілерді дұрыс анықтап, уақтылы емдеуді бастауыңыз керек:

1. Бабезиозды жұқтырған ірі қара мал тәбетін жоғалта бастайды, бірақ жануарлардың су ішуге қажеттілігі жоғары.
2. Сиырлар мен бұзаулардың дене температурасы 42 градусқа дейін күрт көтеріледі, бұны қалпына келтіру оңай емес.
3. Ірі қара малдың бабезиозынан зардап шеккен жануарларда әлсіздік байқалады, оны қозғалыс жылдамдығының төмендеуі мен анықтауға болады, өйткені сиырлар көп уақыт жатады. Оларды тұрғызу өте қиын, өйткені пироплазмозбен ауыратын сиырлар мен бұзаулар иесінің келгеніне көңіл аудармайды.
4. Пироплазмозбен ауыратын сау ынтабында сүт өндірісі төмендейді немесе лактация толығымен тоқтайды.
5. Ірі қарамалдың бабезиозы мен ауыратын буаз сиырлар бұзау тастаулары мүмкін.
6. Пульсацияның жоғарылауына байланысты жүрек соғысы жылдамдайды, жүрек проблемалары туындауы мүмкін.
7. Ветеринарлар ауру жануарларды тексеріп, шырышты қабықтардың қан тамырларының ұлғаюын анықтайды. Олар алдымен ақшыл болады, содан кейін оларда сарғаю пайда болады. Ірі қара малдың пироплазмозының жедел түрі шырыштықа баттарда қан ұйыуымен сипатталады.
8. Жануарларға басын қалыпты жағдайда ұстай алмайды.
9. Көбінесе бабезиозбен ауыратын сиырлар мен бұзаулардың көздерінен жас ағады.
10. Ірі қара пироплазмозының қоздырғышы ірі қара малдың ішек жұмысын бұзуы мүмкін. Жануарларда іш қату немесе іш өту байқалады.
11. Өзгерістер несеппен де жүреді: ол алдымен қызғылт түске айналады, содан кейін қою қызылға айналады. Несептің түсі жойылған эритроциттердің көпболуына байланысты болады.
12. Ірі қара малдың бабезиозы басқа ішкі ағзаларға: бүйрек пен бауырға әсер етеді.

ІҚМ пироплазмозы (бабезиозы) инкубациялық кезеңнен басталады. Жануардың иммунитеті неғұрлым күшті болса, соғұрлы моның ауырғанын анықтау мүмкін болмайды. Бұл кезең 10-15 күнге созылуы мүмкін. Содан кейін жедел ауру түрі басталады.

 Ветеринарлық дәрігер Акылбек Испаев